مفاهیم کلی در بورس

[اشک قلم]

بازار چیست؟

در یک تعریف ساده، بازار مکانی هست که در آن خرید و فروش صورت می‌گیرد.

هرگاه شرایطی برقرار شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله‌ای صورت بگیرد بازار تشکیل شده است.

در بازار به‌طور کلی ۲ نوع دارایی مورد معامله قرار می‌گیرد:
الف- دارایی فیزیکی: دارایی هایی مانند: زمین، ساختمان و انواع کالا.
ب-دارایی مالی: دارایی‌های اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت.

 

[اشک قلم]

بورس چیست؟

بورس نهاد سازمان‌یافته‌ای است که از جمله ارکان عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب می‌شود.
کارکردهای اصلی آن به قرار زیر است:

1.مدیریت انتقال ریسک

2.شفافیت بازار

3.کشف قیمت

4.ایجاد بازار رقابتی

5.جمع‌آوری سرمایه‌ها و پس‌اندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های اقتصادی




در بازار بورس، کالاهای مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بازار بورس به ۳ دسته کلی تقسیم می‌شود:

1.بورس کالا:
بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می‌شود.در این بورس معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد.
هر بورس کالایی را با نام کالایی که درآن معامله می‌شود می‌شناسند. مثلا بورس نفت، بورس گندم و… بورس کالا خود به بازار فیزیکی و بازار ابزار مشتقه تقسیم می‌شود.

2.بورس ارز:
خرید و فروش پول‌های خارجی در این بورس انجام می‌شود. البته این نوع بورس در ایران فعال نیست.

3.بورس اوراق بهادار:
در این نوع بورس دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق مشارکت و …. مورد معامله قرار می‌گیرد.

 

[اشک قلم]

فواید بورس برای سرمایه گذاران چیست؟

الف) ایجاد درآمد:
مهم‌ترین هدف یک سرمایه‌گذار کسب درآمد است. سرمایه‌گذران در بورس به ۲ روش می‌توانند درآمد کسب کنند.

1.پرداخت سود نقدی ناشی از فعالیت شرکت‌ها؛
شرکت‌هایی که سهامشان در بورس عرضه شده است، بخشی از سود ناشی از فروش محصولات خود را بین سهامداران تقسیم می‌کنند. در نتیجه سرمایه‌گذارانی که سهام این شرکت‌ها را دارند، از این طریق کسب درآمد می‌کنند.
این سود به‌صورت سالیانه به سهامداران پرداخت می‌شود.

2.کسب درآمد ناشی از افزایش قیمت سهام؛
قیمت سهام شرکت‌ها به دلیل فعالیت‌های مفید و اثربخش مدیرانشان، می‌تواند افزایش یابد. افزایش قیمت سهام این شرکت‌ها موجب ایجاد درآمد برای سهامداران آن‌ خواهد شد.




ب) قابلیت نقدشوندگی:
زمانی که فرد در بورس سرمایه‌گذاری می‌کند، اگر به پول خود نیاز پیدا کند، سریع‌تر از سرمایه‌گذاری‌های دیگر می‌تواند سهام یا سرمایه خود را به پول نقد تبدیل کند. فرض کنید فردی با خرید ماشین، زمین یا مسکن سرمایه‌گذاری کرده است، تبدیل هر کدام از این سرمایه‌ها در زمانی که فرد نیاز فوری به پول خود دارد، زمان‌بر بوده و به راحتی انجام نمی‌گیرد. اما سهام خریداری شده در هر روز کاری قابلیت فروش را خواهد داشت مگر آنکه نماد سهم به دلایل معلومی(مانند برگزاری مجمع عمومی سالانه) بسته شده باشد که عموماً مدت زمان توقف و بازگشایی نماد طبق قانون مشخص است.



ج) اطمینان از محل سرمایه‌گذاری و شفافیت بازار:
کلیه فعالیت‌های بورسی با توجه به مجوز قانونی مربوط به خود و با نظارت یک نهاد ناظرتحت عنوان “سازمان بورس و اوراق بهادار” به فعالیت می‌پردازند.
شرکت‌های بورسی بر اساس قانون موظف هستند اطلاعات مجاز خود را به‌طور مرتب و دوره‌ای در اختیار خریداران و فروشندگان قرار دهند. این امر منجر به شفافیت بازار شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند با اطمینان بیشتری اقدام به معامله کنند.


د) هدایت سرمایه‌های سرگردان به سمت سرمایه‌گذاری‌های متمرکز وهدف‌مند


ه) استفاده از پس‌اندازهای کوچک و خرد افراد به هر میزان در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ


و) ایجاد بازار دائم و مستمر که امکان سرمایه‌گذاری بلند مدت و کوتاه مدت را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد.


ز) وجود اوراق بهادار با ریسک و بازدهی مختلف برای سرمایه‌گذاران با هر سطح ریسک پذیری.

 

[اشک قلم]

نماد چیست؟

نماد، در واقع نام اختصاری شرکت های پذيرفته شده در بورس است.
برای مثال، نماد شرکت پتروشيمی خارک در بورس، شخارک (به کسر ش) است.
حرف اول نماد، برگرفته از صنعتی است که شرکت در آن قرار دارد و بخش دوم نماد، در واقع خلاصه نام شرکت است. مثلا در نماد شخارک، حرف ش بيانگر صنعت شيميايی و کلمه خارک، مخفف عبارت پتروشيمی خارک است. فعالان بورس، عمدتا بجای استفاده از نام کامل شرکت ها، نماد آنها را بکار می برند.

 

[اشک قلم]

توقف نماد چیست؟

گاهی اوقات، معاملات سهام برخی شرکت ها در بورس بصورت موقتی، متوقف می شود.
در اين حالت، اصطلاحا می گويند نماد شرکت متوقف شده است.
عمدتا بورس زمانی نماد يک شرکت را متوقف می کند که رويدادی حائز اهميت درخصوص آن شرکت اتفاق افتاده باشد، به نحوی که اين رويداد بتواند موجب افزايش يا کاهش بيش از اندازه قيمت سهام شرکت شود.
برای مثال، قبل از برگزاری مجامع ساليانه شرکت، نماد آن شرکت متوقف می شود، زيرا در مجمع ساليانه، سود سهامداران مشخص خواهد شد و اين موضوع، می تواند بر قيمت سهم بعد از مجمع، تأثير زيادی داشته باشد. طبيعتا توقف نماد در اينگونه موارد، به سرمايه گذاران اجازه می دهد تا پس از انتشار اطلاعات کامل و شفاف شدن وضعيت شرکت، در شرايط يکسان و عادلانـه، درخصوص خريد، فروش و يا نگهداری آن سهم تصميم گيری کنند.

 

[اشک قلم]

مجمع چیست؟

به گردهمايی سهامداران و مديران شرکت که به منظور تصميم گيری درخصوص مسائل مهم شرکت برگزار می شود، مجمـع گفته می شود.

سهامداران شرکت، متناسب با ميزان سهم خود، در مجامع حق رأی دارنـد.
هيئت مديره شرکت موظف است حداقل 10 روز قبل از برگزاری مجمع، آگهی برگزاری مجمع را در روزنامه کثيرالانتشاری که به عنوان روزنامه رسمی شرکت انتخاب شده است، منتشر کند تا سهامداران از اين موضوع مطلع شوند.

مجامع شرکت ها به دو دستـه تقسيم می شوند:

1- مجمع عادی ساليانه

هيئت مديره شرکت موظف است هر سال يک بار، سهامداران شرکت را دعوت کرده و گزارش عملکرد ساليانه خود را به سهامداران ارائه نمايد. به اين گردهمايی، مجمع عمومی ساليانه گفته می شود. در مجمع عمومی ساليانه، همچنين درخصوص موارد مهمي مانند ميزان سود تقسيمی به سهامداران و انتخاب اعضای هيئت مديره، رأی گيری می شود.

2- مجمع فوق العاده

بجز مجمع ساليانـه، هر مجمع ديگری که توسط شرکت برگزار شود، مجمع فوق العاده نام دارد. در مجامع فوق العاده عمدتا درخصوص مواردی مانند افزايش سرمايه شرکت، تغيير نشانی و نام شرکت و... تصميم گيری می شود.

 

[اشک قلم]

سال مالی چیست؟


منظور از سال مالی، دوره يک ساله ای است که مبنای محاسبه سود و زيان و ساير گزارش های مالی شرکت می باشد.

سال مالی در بسياری از شرکت ها، از ابتدای فروردين تا پايان اسفند است، اما برخی از شرکت ها، براساس نوع فعاليت خود، سال مالی خود را زمان ديگری، مثلا از ابتدای مهر تا پايان شهريور سال بعد، تعيين می کنند. در پايان سال مالی، مجمع ساليانه شرکت برگزار و عملکرد هيئت مديره در طول سال مالـی، مورد ارزيابی سهامداران قرار می گيرد.

هيئت مديره شرکت موظف است حداکثر ظرف مدت 4 ماه پس از پايان سال مالی شرکت، مجمع عادی ساليانـه را برگزار کند.

 

[اشک قلم]

ترازنامه چیست؟

سرمايه گذاران بايد علاوه بر سودآوری شرکت، به ميزان دارایی ها و بدهی های شرکت نيز توجه داشته باشند.

طبيعتا برای يک سرمايه گذار مهم است که بداند شرکتی که قصد دارد در آن سرمايه‌گذاری کند، چه ميزان دارايی، اعم از پول نقد، ملک، ماشين‌آلات و... دارد. ميزان بدهی ها و تعهدات شرکت به بانک‌ها، تأمين‌کنندگان مواد اوليه و... چقدر است؟ و در مجموع‌، آنچه که به عنوان سرمايه سهامداران شرکت يا اصطلاحا، حقوق صاحبان سهام، پس از کسر بدهی های شرکت از دارايی های آن باقی می ماند، چقدر است؟

همه اين اطلاعات، از طريق مطالعه ترازنامه شرکت قابل مشاهده است.
در واقع، ترازنامه که همانند صورت سود و زيان، در پايان دوره مالی شرکت برای اطلاع سهامداران منتشر می شود، همانند يک تصوير واضح و شفاف، وضعيت شرکت را ازنظر ميزان دارايی ها، بدهی ها و حقوق صاحبان سهام نشان می دهد.

سرمايه‌گذاران برای مشاهده ترازنامه شرکت‌ها نيز همانند صورت سود و زيان، می توانند به پايگاه اينترنتی www.codal.ir مراجعه کنند.

 

[اشک قلم]

حجم مبنا چیست؟

حجم مبنـا، حداقل تعداد سهام يک شرکت است که بايد در طول روز، معامله شود تا قيمت آن سهم، بتوانـد براساس سقف دامنه نوسان، افزايش يا کاهش يابد.
بنابراين، درصورتی که تعداد سهام معامله شده يک شرکت در طول روز، کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبت درصد نوسان قيمت آن سهم نيز کاهش خواهد يافت.
در حال حاضر، حجم مبنای شرکت هاي پذيرفته شده در بورس، 0.0008 (هشت ده هزارم) است،
بنابراين، اگر به عنوان مثال تعداد کل سهام يک شرکت پذيرفته شده در بورس 20 ميليون سهم باشد، تنها درصورتی قيمت سهام اين شرکت در طول يک روز می تواند 4 درصد افزايش يا کاهش داشته باشد که حداقل 16 هزار سهم شرکت الف در طول روز، مورد داد و ستد قرار گيرد.

16000=0.0008*20000000

هدف از تعيين حجم مبنا، اين است که سرمايه گذاران اطمينان داشته باشند نوسانات قيمت سهام، در نتيجه خريد و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت گرفته است، چراکه در غير اينصورت، معامله حتـی چند عدد سهم يک شرکت، می تواند قيمت سهام اين شرکت در بورس را تحت تأثير قرار داده و منجر به ايجاد قيمت های غيرواقعی و کاذب در بورس شود.

 

[اشک قلم]

دامنه نوسان چیست؟

منظور از دامنه نوسان، حداکثر افزايش يا کاهشی است که قيمت سهام شرکت، در يک روز می تواند داشته باشد.
در حال حاضر، دامنه نوسان قيمت سهام در بورس تهران، 5 درصد و دامنه نوسان قيمت سهام در فرابورس نیز، 5 درصد است.

به اين معنا که مثلا اگر قيمت سهم الف در بورس تهران، در ابتدای روز 200 تومان باشد، قيمت اين سهم در پايان ساعت معاملات حداکثر می تواند 10 تومان افزايش و يا 10 تومان کاهش داشته باشد (10=0.05*200).

دامنه نوسان با اين هدف تعيين شده است که در مواقع بحرانی يا در مواردی که بازار، تحت تأثير رفتارهای هيجانـی برخی سهامداران، به ويژه سهامداران خرد قرار دارد، از بروز نوسانات شديد در قيمت سهام و در نتيجه، ضرر و زيـان هنگفت سهامداران جلوگيری شـود.

البته شرکت هايی که نماد آنها مدتـی متوقف شده است، پس از بازگشايـی نماد مشمول دامنه نوسان نمی شونـد، زيـرا اطلاعات با اهميتی که نماد شرکت به خاطـر آن متوقف شده است، ممکن است تأثيری، بيش از دامنه نوسان تعيين شده بر قيمت سهم داشته باشد و طبيعی است که براساس ساز و کار حراج، بايد اجازه داده شود تا اطلاعات، تأثير واقعی خود را بر ميزان عرضه و تقاضا و در نتيجه قيمت سهام بگذارد، هرچند اين تأثيـر بيشتـر از دامنه مجـاز نوسـان روزانه باشد.